Aslı Örnek
Orhan Murat Bahtiyar’ın, ‘Etini Acıtmak’ isimli kitabı Doğan Kitap tarafından yayımlandı. Bahtiyar, farklı hikayelere ve hayatlara dikkat çektiği kitabında, kabullenmesi sıkıntı değişimleri, kayıpları ve vefatları okuyucuyla yüzleştirmeyi amaçlıyor. Toplumsal hassaslığın ağır olduğu hikayelerin genelinde ise hayatı anlamaya, insanoğlunun varoluşsal tutarsızlığını çözmeye çalışan beşerler bulunuyor.
Aynı vakitte mühendislik yapan ve profesyonel olarak görsel sanatlarla ilgilenen Bahtiyar, New York National Academy ve School of Visual Arts’ta fotoğraf ve sinema eğitimi aldı. Birinci kısa sineması ‘Boşluk’, New York Creative Mischief Show’da gösterildi.
Orhan Murat Bahtiyar’la ‘Etini Acıtmak’ üzerine konuştuk.
Kitabın ismi ‘Etini Acıtmak’. Kitaba bu ismi vermek nereden aklınıza geldi?
Babaannemin, merhum dedemin cenazesinde ‘Etim acıyor’ diye ağladığını hatırlıyorum. Kelamlık manası da bir nevi insan etini parmakla sıkıştırıp acıtmak… Kitapta da bol bol işin içinden çıkamayan, sıkışmış, hatta kesilip biçilen karakter var. Hem fizikî hem de ruhsal acıyı birbirine bağlayan bir isim olduğunu düşündüm. Bir de benim bir şeye çok üzüldüğümde parmak uçlarım sızlar. Acımaz ancak acıdan daha beter bir his.
Etini Acıtmak, Orhan Murat Bahtiyar, 160 syf., Doğan Kitap, 2022. ‘Bir Anlık Şey’ isimli hikayenizde ‘İnsanlar ikiye değil, üçe ayrılır: Yaşayanlar, yaşamayanlar ve bir de kendine ilişkin bir ömür kuramayanlar’ cümlesi geçiyor. En zoru yaşamamak mı yoksa kendine ilişkin hayat kuramamak mı?
En sıkıntı olanı muhakkak kendine ilişkin bir ömür kuramamak bence. Yaşamayanlar bir nevi kurtulmuş oluyor artık; ya ölüyor ya da vazgeçiyorlar. Kendini var etmek için çabalayanlar ise ömrünün sonuna kadar çaba ediyor. Bilhassa Türkiye üzere, fikir yapısı olarak muhafazakar olan ülkelerde bu çok daha sıkıntı.
Kitaptaki hikayeler görülmeyen fakat görülmek ve anlaşılmak isteyen bireylerin hayatları gibi… Yaşama karşı dikkatli birinin iç dökmesi mi bu öyküler?
Karakterler hakikaten görülmek ve anlaşılmak istiyorlar mı emin değilim fakat evet, ben onları anlamak istiyorum. Baş etmesi güç olay, niyet ya da hislere karşı nasıl reaksiyon verdiklerini, neyi neden yaptıklarını, iç dünyalarında yaşadıkları ikilemleri… Bu kitap bir istikametiyle iç dökme sayılabilir elbette; ama öbür istikametiyle de karakterleri bilerek çıkmaza sokulmuş, zorlanmış, kendileriyle yüzleşmek zorunda bırakılmış hikayeler bunlar.
‘Pırlantanı da Taksana’ isimli kıssada dışarıya karşı keyifli bir evliliği varmış üzere görünen fakat aslında aldatıldığını hissettiğimiz bir bayan kıssası okuyoruz. Kıssanın sonu da sürprizli… Bir bayanın ağzından kıssa yazmak sıkıntı olmadı mı sizin için?
İlk başlarda evet, erkek karakterlere nazaran daha çok zorlanmıştım. Daha çok irdelemem, müşahede yapmam ve bazen bayanlar üzerine daha çok okumam gerekiyordu. Lakin vakitle öğrendim diyebilirim. Bir de her hikayeyi annemle uzun uzun tartışırım, reaksiyonunu ölçerim, fikirlerini alırım; bu da işimi çok kolaylaştırıyor. Ayrıyeten yeri gelmişken şunu da belirtmek isterim; bir bayanın yahut diğer çeşit bir canlının, hatta objenin ağzından yazabilmek benim kendi kendime koyduğum bir gaye, bir meydan okuma sanırım. Üzerine çalışmayı seviyorum.
Tüm hikayelerin yeri başka ancak ‘Süt, Çamur ve Beton’, ‘Lütfen Yiyecek Vermeyiniz, Daha Evvel Beslediler’ beni okuyucu olarak ayrıyeten etkiledi. Sizin için yeri hepsinin başkadır fakat sizi zorlayan, öbür yere koyduğunuz bir hikayeniz var mı?
‘İstenmeyen Şeyler’. Kitabın son hikayesi. Bana sorarsanız bu kitaptaki en uygun hikaye. Ancak ne editörüm ne de arkadaşlarım benimle birebir fikirde… Yazarken en çok vakit harcadığım ve kitaptaki öteki tüm sorunları kapsayan bir hikaye bana sorarsanız. Teknik olarak da başkalarından ayrıştığını düşünüyorum. Hatta bu nedenle birinci taslakta en başa koymuştum bu hikayeyi. Lakin editörüm Sibel Oral’ın da teklifiyle sona aldık. Okuması biraz güç, kabul ediyorum. Bu nedenle en baştan okuru korkutmak istemedik.
‘EDEBİYAT DA GÖRSEL BİR SANAT’
Yurt dışında fotoğraf ve sinema eğitimi almışsınız. Birinci kısa sinemanız “Boşluk”, New York’ta gösterilmiş. Bu kitapta da sinematografik ögeler ağır. Hiç hikayelerin sinemasını çekmeyi düşündünüz mü?
Hep düşünüyorum, hatta zihnimde çektim de sayılır o sinemaları. Yazarken de tekrar tekrar izliyorum… Sizin de bunu fark etmenize çok sevindim. Zira bana sorarsanız edebiyat da görsel bir sanat. Okurun zihin dünyasında bir imge yaratabildiğiniz kadar kederinizi anlatabiliyorsunuz. Nitekim bir gün birer sinemaya dönüşmelerini isterim elbette. Lakin sinema fazla kapitalist bir sanat kolu, koca koca grupları yönetmek bir yerlerden daima para bulmak gerekiyor. O açıdan güç gibi…
Kitapta Seyahat hareketlerinden Madımak Katliamı’na birçok toplumsal olaya da yer vermişsiniz. Türkiye’yi değiştiren bu dönüm noktalarını direkt anlatmıyorsunuz lakin fonda ipuçlarıyla işaret ediyorsunuz. Edebiyat politik olmak zorunda mı sizce?
Hiç değil, edebiyat hiçbir şey olmak zorunda değil elbette. Lakin bu topraklarda yaşayınca ister istemez tüm bu olanları keder ediyorsunuz. Ben ‘Cumartesi Anneleri’yle büyüdüm, televizyona her çıktıklarında ve hatta dayak yediklerinde anneme sarılırdım. Bir yandan tüm bunları görmezden gelmem mümkün değildi lakin bu olayları direkt olarak anlatmanın edebi açıdan bir çeşit kolaycılık olduğunu da düşünüyordum. Hiç Cumartesi Annesi demeden onların hissettiklerini anlatabilmeyi hedefledim. Bu toplumsal olayları hikayenin içinde fark edenler olsun lakin fark etmeyen ya da önemsemeyenler de hikayelerden edebi bir tat alsın istedim. Hatta kitabın yayımlanması bu yüzden biraz gecikti. Aslında ilgimi çeken de ülkenin istikametini değiştiren bu koca koca olaylar değil de, onları ortaya çıkaran beşere ilişkin temel faktörler. Örneğin; Madımak Katliamı’ndan daha çok Sivas’ta yaşayan İslamcı, yaşlı bir bayanın bir kız çocuğuyla kurduğu alaka daha çok ilgimi çekiyor. Zira tüm bunlar o derinlikte başlıyor bana sorarsanız.