ANKARA– AK Parti Genel Lider Yardımcısı ve Rize Milletvekili Hayati Yazıcı’nın birinci imzacısı olduğu 15 unsurluk ‘Çay Kanunu’nda Değişiklik’ öngören yasa teklifi geçtiğimiz günlerde Meclis’e sunuldu.
TBMM Tarım Komisyonu’nda yarın başlanacağı duyurulan teklif görüşmeleri ileri bir tarihe ertelenirken, çay üreticileri temsilcileri de kanun teklifini tartışmak için zoom üzerinden online olarak bir toplantı düzenledi.
‘Çay üreticisini ve ÇAYKUR’u büsbütün tasfiye etmeye’ yönelik olduğu belirtilen teklife karşı örgütlenme daveti yapılan toplantıya CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, Çiftçiler Sendikası Genel Örgütlenme Sekreteri Adnan Çobanoğlu, akademisyen Umut Ulukan, Fatma Genç ve Zeki Yıldırım konuşmacı olarak katıldı.
‘ÇOK YIRTICI VE TEHLİKELİ BİR KANUN’
Düzenlemenin kapalı kapılar arkasında, kanun yapma sürecine büsbütün alışılmamış olarak hazırlandığına dikkat çekerek, “Bütünüyle reddediyoruz” değerlendirmesinde bulunan Orhan Sarıbal, “85 milyonun temel içeceği olan çay ile ilgili bir kanun yapılırken tüm paydaşları ile ortaklaşılması gerekiyor. Bu şartlarda bu kanun teklifi katiyetle yol ve prosedür açısından Anayasaya uygun değildir” sözlerine yer verdi.
Sarıbal’a nazaran ‘Çay Kanunu’ teklifi yasalaşırsa Ulusal Çay Konseyi’nin getirisi olarak çiftçinin bütün fiyatlandırma ve üretim biçimine özel dal karar verecek. Kanun teklifinde yer alan ve çiftçiye kontratlı tarımı dayattığı tabir edilen unsur ile ‘şirketlerin’ korunduğunu söyleyen Sarıbal, şu tabirlere yer verdi:
“Bu düzenleme şirketleri güçlü edecek. ÇAYKUR’u Varlık Fonu’ndan çıkarıp, güçlü hale getirelim. Lakin kanunu bu haliyle tümüyle reddediyoruz. Bu teklif, Karadenizlilere ve çay tüketicilerine büyük bir ihanettir. 1980 yılından bu yana çıkan en makus yasa teklifinden biridir. Şeker ve tütün kanunundan da makus. Çok yabanî ve çok tehlikeli bir kanun. Hepimiz bu kanuna karşı dayanışma içinde olmalıyız.”
‘ŞİRKETLERİN DENETİMİNDE OLAN BİR SİSTEM KURULUYOR’
Türkiye’de tarım siyasetlerinin 1980’li yıllardan sonra dönüşüme uğradığını tabir eden Çiftçi Sen Genel Örgütlenme Sekreteri Adnan Çobanoğlu, bu olumsuz durumdan fakat örgütlenerek çıkılabileceğine vurgu yaptı. Şeker fabrikalarının özelleştirilmesinden Tütün Yasası’na kadar olan süreçte kolektif bir gayret yürütülemediğini söyleyen Çobanoğlu, “Şu anda şirketlerin denetiminde olan bir sistem kuruluyor. Şayet Çay Yasası’na karşı koyamazsak bundan ziyan gören yalnızca üretici değil, tüketici de olacak. Bir kültürel yapı dağıtılacak. Bu yüzden örgütlü bir uğraşa muhtaçlığımız var” dedi.
‘SÖZLEŞMELİ TARIM ÇİFTÇİYİ KENDİ TOPRAĞINDA PERSONEL YAPIYOR’
Ordu Üniversitesi Ünye İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Çalışma İktisadı ve Sanayi Alakaları Dr. Öğretim Üyesi Umut Ulukan ise kanun teklifinde yer alan ve reaksiyona yol açan kontratlı tarıma ait sunum yaptı.
Firmaların neden kontratlı tarım istediğini “Belirsizlikten kaçmak ve risklerden kurtulmak” olarak açıklayan Ulukan, şu noktalara dikkat çekti:
“Bugüne kadar tarıma firmaların uzak durmasının asıl sebebi tarım; öngörülemeyen birtakım sorunlarla karşılaşılabilir bir kesim. Sel olabilir, kuraklık olabilir… Ve kontratlı tarım dediğimiz bütün riskleri çiftçiye bırakan bir sistem. Firma ile çiftçi ortasında bir kontrat imzalanıyor. Firmalar imzaladıkları kontratla birlikte üretim sürecinin tamamında kontrol sahibi oluyor. “Şu fideyi ekeceksin, şu tohumu kullanacaksın, bu gübreyi kullanacaksın” halinde belirleyici olabiliyor. Çiftçinin elindeki üretim kontrolü firmaya geçiyor. Çiftçi, kontratlı tarımla kendi toprağında çalışan emekçiler haline geliyor.”
‘SÖZLEŞMELİ TARIMIN KÜÇÜK ÇİFTÇİLERİ MÜLKSÜZLEŞTİREBİLECEK BİR YANI VAR’
Sözleşmeli tarım ile birlikte firmaların tüm riskleri üzerlerinden attığını, kelam konusu düzenleme ile de bu türlü bir sürecin hayata geçirileceğini kaydeden Ulukan, “Sözleşmeli üretimi devam ettirebilmek için devamlı borçlanan bir çiftçi, firmaya daha bağımlı hale gelecek. Ve sürecin sonunda kontratlı tarımdan çekilmek isteyen çiftçi toprağını satmak durumunda kalabiliyor. Kontratlı tarımın küçük çiftçileri mülksüzleştirebilecek bir yanı var. Benim konuştuğum çiftçilerde kontratlı tarım için bana “Hem boynumuza tasma hem de burnumuza halkayı firmalar takıyor. Elimiz kolumuz bağlı bizden istenileni yapıyoruz” demişlerdi” sözlerini kullandı.
‘TÜM PAYDAŞLAR İLE ‘ÇAY KURULTAYI’ YAPILSIN’
Etkinlikte yer alan Zeki Yıldırım da kanun yapma sürecinde demokratik iştirak ve şeffaf bir sürecin işletilmediğine dikkat çekti, teklifin geri çekilerek tüm paydaşların katılacağı bir ‘çay kurultayı’ yapıldıktan sonra düzenlemenin yasalaşmasını önerdi
‘TEKLİFİ GERİ ÇEKİP ÖZÜR DİLEYİN’
Bu ortada CHP İstanbul Milletvekili Mehmet Bekaroğlu, yaptığı yazılı açıklamada teklif sahibi AK Partili milletvekillerine teklifi geri çekme ve Karadeniz Bölgesi halkından özür dileme davetinde bulundu. Bekaroğlu, “Sonra da gelsinler bizim verdiğimiz; çaydaki kapasite, kota, kontenjan sıkıntısını ortadan kaldıran, taban fiyat getiren, üretimi arttıran, çay üretimini bilimsel standartlara bağlayan, ÇAYKUR’u Varlık Fonu’ndan çıkaran teklifimizi desteklesinler ve bir haftada oybirliği ile kanunlaştırıp bölge insanını rahatlatalım” dedi.