Son periyotta doğal molekülleri taklit ederek tasarlanan ilaçlar ve tedavi metotları milletlerarası alanda büyük mükafatlar aldı. Fakat bu tip çalışmaların bir de bilinmeyen karanlık bir yüzü daha var. O da “ayna” molekül çalışmaları. Yani organizmaların moleküllerini ya da tedavi hedefli kullanılan molekülleri doğal moleküllerin ayna imgelerine nazaran tasarlamak.
Dünyanın önde gelen bilim insanları, sentetik organizma olarak tanımlanan bu ‘ayna’ların Dünya’daki ömür için “benzeri görülmemiş bir risk” oluşturacağı tasanı taşıyor. Hatta ‘ayna hayat’ mikropları oluşturma araştırmalarının da durdurulmasını talep ediyor.
Nobel ödüllü milletlerarası kümeler, tabiatta bulunan moleküllerin ayna manzaralarından oluşturulan ayna bakterilerin etrafta yerleşebileceği ve doğal organizmaların bağışıklık savunmalarını aşabileceğini belirtirken bu durumun insanları, hayvanları ve bitkileri ölümcül enfeksiyon riskine sokabileceği konusunda uyarıyor.
Yaşayabilir bir ayna mikrobun inşa edilmesi (tasarlanması) en az on yıl süren bir çalışma gerektirir. Sonuç almak her ne kadar güç olsa da, risk değerlendirmeleri organizmalar hakkında o kadar önemli telaşlar uyandırdı ki, 38 şahıstan oluşan bilim kümesi tüm dünyayı bu gayeye yönelik çalışmaları durdurmaya çağırdı ve fon sağlayıcılardan araştırmaları desteklemeyeceklerini açıkça belirtmelerini istedi.
Pittsburgh Üniversitesi’nde evrimsel biyolog Profesör Vaughn Cooper, “Bahsettiğimiz tehdit gibisi görülmemiş bir şey” dedi ve şunları söyledi:
– Ayna bakteriler muhtemelen birçok insanın, hayvanın ve bitkinin bağışıklık sisteminin reaksiyonundan kaçacak ve her durumda denetimsizce yayılacak ölümcül enfeksiyonlara neden olacaktır.
Grup, 1990’larda insan genomunu dizilemek için özel uğraşa öncülük eden ABD’li bilim insanı Dr. Craig Venter ve Cambridge Üniversitesi’nden Nobel ödüllü Prof. Greg Winter ile Chicago Üniversitesi’nden Prof. Jack Szostak’ı da içeriyor.
Yaşam için birçok molekül (her biri oburunun ayna imajı olan) iki farklı biçimde var olabilir. Tüm canlı organizmaların DNA’sı “sağ el” nükleotidlerden yapılırken, hücrelerin yapı taşları olan proteinler “sol el” aminoasitlerden yapılır. Tabiatın neden bu biçimde çalıştığı bilinmeyen: ömür bunun tam zıddı bir kuralla inşa edilmiş olabilirdi.
Bilim insanları daha yakından incelemek için büyük, fonksiyonel ayna molekülleri ürettiler. Kimileri ayna mikropları üretmeye yanlışsız küçük adımlar bile attılar, lakin ayna moleküllerinden bütün bir organizma inşa etmek bugünün bilgi ve teknoloji düzeyinin çok ancak çok ilerisinde.
ANTİBİYOTİKLER TAHLİL OLABİLİR Mİ?
The Guardian‘ın Bilim Editörü Ian Sample‘ın kalema aldığı makalede teknolojiyle ilgili yeni tasalara de yer veriliyor. Memleketler arası Science mecmuasında yayınlanan 299 sayfalık bir raporda bilim insanlarının ayna moleküller üzerine yapılan araştırmalar konusunda istekli olsalar da, ayna mikropların taşıdıkları kıymetli riskler hakkında global bir tartışma davetinde bulunuyor.
Araştırmacılar, ölümcül enfeksiyonlara neden olmanın ötesinde, mikropların doğal rakipler ve avcılar tarafından inançlı bir formda denetim altına alınabileceğinden yahut denetim altında tutulabileceğinden kuşku ediyorlar. Bu kaidelerde mevcut antibiyotiklerin de tesirli olma mümkünlüğü düşük.
Yazarlar Science mecmuasında, “Ayna ömrünün harikulâde tehlikeler yaratmayacağına dair ikna edici ispatlar ortaya çıkmadığı sürece, ayna bakterilerin, hatta tasarlanmış biyolojik denetim tedbirlerine sahip olanların bile tasarlanmaması gerektiğine inanıyoruz.” tabirlerine yer veriliyor.
Minnesota Üniversitesi’nde sentetik biyolog ve raporun ortak müellifi olan Dr. Kate Adamala, bir ayna hücresi üzerinde çalışıyordu fakat geçen yıl riskleri detaylı olarak inceledikten sonra fikrini değiştirdi.
“Ayna hayatı yaratmamalıyız.” dedi. “Konuşmak için vaktimiz var. Ve bu makalede yapmaya çalıştığımız şey de buydu, global bir konuşma başlatmak.”
Raporda yer almayan Imperial College London’dan Prof. Paul Freemont, bunu “sorumlu araştırma ve inovasyonun kusursuz bir örneği” olarak nitelendiriyor ve ekliyor:
“Yazarlar, aynalı canlı organizmaların gelişimi konusunda açık ve şeffaf bir tartışmaya muhtaçlık olduğunu açıkça belirtirken, biyolojik sistemlerde ayna kimyasının vaadini, olumlu kullanımlarını ve hudutlarını belirleme muhtaçlığı var.”
*** Guardian