Stephen McDonell
Çin artık bir tamircinin fizik alanında yüksek lisans derecesi aldığı, bir paklık çalışanının etraf planlama alanında diplomasının bulunduğu, bir sürücünün ideoloji mezunu olduğu ve saygın Tsinghua Üniversitesi’nden doktora derecesi alan birinin yardımcı polis memuru olarak çalışmak için müracaatta bulunduğu bir ülke.
Bu örnekler gerçek ve Çin’in güç durumdaki iktisadı nedeniyle bunlara benzeri öteki örnekler bulmak sıkıntı değil.
Sun Zhan, ülkenin güneyindeki Nanjing kentinde garson olarak çalıştığı konut yemeği restoranındaki vardiyasına başlamaya hazırlanırken “Hayalimdeki iş yatırım bankacılığıydı” diyor.
25 yaşındaki genç kısa mühlet evvel finans alanında yüksek lisans bitirmiş. Yüksek maaşlı bir işe girerek “çok para kazanmayı” umuyormuş fakat “Böyle bir iş aradım ancak sonuç alamadım” diyor.
Çin her yıl milyonlarca üniversite mezunu yetiştiriyor lakin kimi alanlarda bu yeni mezunlar için kâfi iş yok.
Ekonomi zorda, emlak ve imalat dahil olmak üzere büyük kesimlerde duraklamalar yaşanıyor.
Genç işsizliği, durumu olduğundan düzgün göstermek için sayıların ölçülme formu değiştirilmeden evvel yüzde 20’ye kadar çıkıyordu.
Değişikliğe karşın Ağustos 2024’te hâlâ yüzde 18,8’di. Kasım ayından paylaşılan son datada yüzde16,1’e düşmüş durumda.
Seçtikleri alanda iş bulmakta zorluk çeken birçok üniversite mezunu artık yeterliliklerinin çok altında işler yapıyor, bu da aileleri ve arkadaşları tarafından yargılanmalarına yol açıyor.
- Çin’in yeni muvaffakiyet öyküsünde yer bulamayan göçmen işçiler
Sun Zhan garson olarak çalışmaya başladığında, bu durum ailesi tarafından hoşnutsuzlukla karşılandı.
“Ailemin görüşü benim için büyük bir kaygı kaynağı. Sonuçta uzun yıllar eğitim aldım ve hayli düzgün bir okula gittim” diyor.
Ailesinin iş seçiminden utandığını ve memur olmayı denemesini tercih edeceğini söylüyor, lakin “Bu benim seçimim” diye ekliyor.
Yine de zımnî bir planı var. Garson olarak çalışırken restoran işini öğrenecek, böylelikle sonunda kendi yerini açabilecek.
Başarılı bir işletme kurarsa, ailesinin fikrini değiştirebileceğini düşünüyor.
Hong Kong Kent Üniversitesi’nden Profesör Zhang Jun, “Çin anakarasındaki iş durumu hakikaten çok zorlayıcı, bu yüzden birçok gencin beklentilerini düşürmesi gerektiğini düşünüyorum” diyor.
Birçok öğrencinin daha yeterli fırsatlara sahip olmak için daha yüksek diplomalar aldığını, sonrasında ise istihdam ortamının şartlarıyla yüzleştiklerini söylüyor.
Şanghay’da spor masajı kliniğinde stajyer olan 29 yaşındaki Wu Dan, “İş piyasası hakikaten zorlu” diyor.
“Yüksek lisans arkadaşlarımın birden fazla birinci kere iş aradılar ve çok azı iş bulabildi.”
O da Hong Kong Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nde aldığı finans eğitiminin onu bu noktaya getireceğini düşünmüyordu.
Daha evvel, Şanghay’da tarım eserleri konusunda uzmanlaştığı bir vadeli süreç şirketinde çalışıyordu.
Hong Kong’daki eğitimini tamamladıktan sonra anakaraya döndüğünde, özel bir sermaye şirketinde çalışmak istedi ve birkaç teklif aldı fakat şartlarını beğenmedi.
Bu iş tekliflerinden hiçbirini kabul etmemesi ve bunun yerine spor hekimliği eğitimi almaya başlaması ailesi tarafından beğenilen karşılanmadı.
“Daha evvel çok düzgün bir işim olduğunu düşünüyorlardı ve eğitim geçmişim de hayli âlâ. Neden az para karşılığında fizikî kuvvet gerektiren bir işi seçtiğimi anlamıyorlardı.”
Partneri ile yaşadıkları meskene kira ödemek zorunda olsalardı, mevcut maaşıyla Şanghay’da geçinemeyeceğini kabul ediyor.
İlk başlarda, meslek değişimini destekleyen olmamış fakat tedavisi sayesinde yakın vakitte sırtındaki ağrı değerli ölçüde azalan annesi fikrini değiştirmiş.
Bir vakitlerin finans öğrencisi, artık yatırım dünyasında çalışmanın kendisine uygun olmadığını düşünüyor.
Spor yaralanmalarıyla ilgilendiğini, işini sevdiğini ve bir gün kendi kliniğini açmak istediğini söylüyor.
Prof. Zhang, “Çin’de mezunlar iş dünyasında düzgün bir konumun ne olduğu konusundaki fikirlerini değiştirmeye zorlanıyor” diyor.
“Çin’deki birçok şirket, birçok teknoloji şirketi de dahil olmak üzere, hayli fazla sayıda çalışanı işten çıkardı” diye ekliyor ve bunun gençler için “bir ihtar işareti” olarak görülebileceğini söylüyor.
Ayrıca, bir vakitler mezunlara büyük iş fırsatları sağlayan iktisadın kıymetli alanlarının artık çalışanlara standart altı şartlar sunduğunu ve bu alanlardaki akla yatkın fırsatların büsbütün ortadan kalktığını söylüyor.
Gelecekte ne yapacaklarını düşünürken işsiz mezunlar sinema ve televizyon bölümüne yöneliyor.
Büyük bütçeli sinemaların sahnelerini doldurmak için çok sayıda figürana gereksinim var ve Şanghay’ın güneybatısındaki Çin’in ünlü sinema imal kasabası Hengdian’da oyunculuk işi arayan çok sayıda genç var.
Elektronik bilgi mühendisliği okuyan ve bir dizide muhafazayı oynayan Wu Xinghai, “Ben başrol oyuncusunun yanında göz doldursun diye duruyorum. Başrol oyuncularının yanında görünüyorum fakat repliğim yok” diyor.
26 yaşındaki oyuncu, âlâ görünümünün figüran olarak işe girmesine yardımcı olduğunu söylüyor.
“Çok para kazanmıyorum fakat rahatım ve özgür hissediyorum.”
İsmini vermek istemeyen Li, “Çin’deki durum bu, o denli değil mi? Mezun olduğunuz anda işsiz kalıyorsunuz” diyor.
Film direktörlüğü ve senaryo müellifliği kısmından mezun olmuş ve birkaç ay figüran olarak çalışmak için kaydolmuş.
“Buraya iş aramaya geldim lakin hâlâ gencim. Yaşım ilerlediğinde sistemli bir iş bulacağım.”
Ancak pek çok kişi istikrarlı bir işi hiçbir vakit bulamamaktan ve hayal ettiklerinden farklı bir pozisyona razı olmak zorunda kalmaktan korkuyor.
Çin iktisadının gidişatının inanç vermemesi, gençlerin geleceklerinin meçhul olduğu manasına geliyor.
Wu Dan, çalışan arkadaşlarının bile kendilerini epeyce kaybolmuş hissettiğini söylüyor.
“Kafaları çok karışık ve geleceklerinin meçhul olduğunu düşünüyorlar. İşi olanlar işlerinden şad değiller. Bu konumlarda ne kadar kalabileceklerini de bilmiyorlar. Ve mevcut işlerini kaybederlerse, ne yapacaklar?”
Wu Dan ise “akışa ahenk sağlayacağını” ve “gerçekten yapmak istediği şeyi vakitle keşfedeceğini” söylüyor.