AYDIN HASAN/ANKARA- JSF (Joint Strike Fighter/Müşterek Atak Uçağı) projesinin yaşama geçirilmesi, 1996 yılında kararlaştırıldı. Türkiye; ABD’nin birincil nitelikteki ortağı olduğu projeye, 2002’de katıldı. Türkiye’nin; 100 adet F-35 alması ve birinci uçakların 2017’de teslimi üzerinde muahede sağlandı. Türkiye, projede yedi savunma sanayii firması ile yer aldı.
S-400 SORUNU
İlk F-35 uçağı, 22 Haziran 2018’te Türkiye’ye teslim edildi. Lakin ABD idaresi, Temmuz 2019’da Rusya’dan alınan S-400 füze savunma sistemi nedeniyle Türkiye’yi F-35 programından çıkardı.
Türkiye’ye, yaptığı yaklaşık 1 milyar 400 milyon dolar harcamasına yönelik bir ödeme de yapılmadı. Türkiye, bunun üzerine 2021 yılı ekim ayında 40 adet f-16 Blok 70 ve 79 adet modernizasyon kiti alımı için ABD’ye müracaatta bulundu. 2024 şubat ayında Türkiye’ye F-16 satışına ABD Kongresi’nden onay çıktı. ABD idaresi, F-16 sürecine paralel olarak Türkiye’nin F-35 programına geri dönüşünü gündeme getirdi.
Ankara’da temaslarda bulunan ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Vekili Victoria Nuland, 30 Ocak’ta yaptığı açıklamada, “S-400 sıkıntısını çözebilirsek, ABD Türkiye’yi F-35 ailesine geri kabul etmekten memnuniyet duyacaktır” dedi. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 4 Şubat’ta “Bu yetenek (F-35) şayet bizim öbür yeteneklerimizi kaybetmeden ek olarak alacağımız bir yetenek olursa neden olmasın?” derken, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler 12 Ağustos’ta “F-35 konusunda görüşme ve değerlendirmelerimiz devam ediyor” sözünü kullandı.
‘S-400’LER ABD DENETİMİNDE OLSUN’
ABD’nin Memleketler arası Güvenlik İşlerinden Sorumlu Savunma Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Dr. Celeste Wallander ve Ulusal Güvenlik Kurulu Avrupa Kıdemli Yöneticisi Büyükelçi Michael Carpenter, 9 Temmuz’daki NATO Doruğu öncesinde 1-2 Temmuz tarihlerinde Ankara’ya ziyarette bulunmuştu. ABD Büyükelçiliği’nin açıklamasında, “Taraflar görüşmede esaslı savunma bağlarını artırmaya ve NATO İttifakı’nın gücünü ve birliğini sağlamlaştırmaya yönelik ortak gayeleri de ele almıştır” denilmişti.
Yunanistan’da yayımlanan Kahtimerini gazetesinde yer alan haberde, bu görüşmelere atıfta bulunularak ABD’nin, S-400 füze sisteminin “yumuşak” bir biçimde devre dışı bırakılması karşılığında, Türkiye’ye F-35 savaş uçaklarının yine satılabileceğini önerdiği tez edildi. Kathimerini’nin haberine nazaran, ABD’li yetkililer, Türkiye’nin füzeleri kendi topraklarında tutmasını, lakin bunların kontrolününün ABD’ye devredilmesini önerdi. ABD’li yetkililerin, S-400’ün Adana’daki İncirlik Üssü’nün ABD denetimindeki kısmına aktarılması teklifini ortaya attığı öne sürüldü.
ABD’DE GÖRÜŞME
Düşünce kuruluşu Amerikan Girişimcilik Enstitüsü’nde kıdemli üye ve eski Pentagon yetkilisi olan Michael Rubin, Kathimerini’ye iddiayı doğruladı. Rubin, bölgedeki kaynaklarının, 1-2 Temmuz’daki ziyarette F-35 mutabakatını yine canlandırılmasının görüşüldüğünü söylediğini belirtti. Rubin “F-35 programına yine girmeleri karşılığında Türkiye’den S-400’leri ABD’ye teslim etmesini yahut İncirlik üssündeki ABD denetimindeki bölüme transfer etmesini talep ettiler” dedi. Rubin ve Kathimerini’ye konuşan öbür kaynaklar nazaran, Türkiye’nin bu evredeki reaksiyonu olumlu değil fakat görüşmelerin bu hafta New York’taki BM Genel Kurulu’nun ortalarında devam etmesi bekleniyor.
YUNANİSTAN’DA ENDİŞE
Kathimerini’nin haberinde “Yunan tarafı alarmda ve Başbakan Miçotakis, 5 Eylül’de ABD Dışişleri Bakanı Blinken ile yaptığı görüşmede kaygılarını iletti. Kathimerini, Kongre’deki Yunan yanlısı merkezlerin mevzuyu yakından takip ettiklerini ve gelişmeler doğrultusunda stratejilerini değiştirmeye hazır olduklarını anlıyor” tabiri de yer aldı.
KAAN VE SİPER’DE YOL ALINDI
Yunanistan’ın ABD’den F-35 uçaklarını 2028’ten itibaren alması planlanıyor. Türkiye, F-16 filosunu modernizasyonlar ve Blok 70 alımı güçlendirmeyi hedeflerken, 40 adet Eurofighter alımı için de teşebbüste bulundu. Eurofighter alımında, Almanya pürüzü nedeniyle bugüne kadar somut bir adım atılamadı. Türkiye, bir yandan da 5. jenerasyon ulusal muharip uçak üretiminde kıymetli bir ismi attı; Kaan, birinci uçuşunu 21 Şubat’ta yaptı. Türkiye, orta ve uzun menzilli hava savunma sistemleri olan Hisar ve Siper projelerinde de kıymetli gelişme kaydederek, hava savunmasını güçlendirdi.