Kosova Prizren’e bağlı olan Gora, Türk uzunluklarının çok eski periyotlardan bu yana kökleştiği bir bölge olarak biliniyor. Tarihi süreçte epey kıymetli olaylara mesken sahipliği yapan Gora ve orada yaşayan insanların kökenleri bugün hâlâ tartışmalara husus oluyor. Memleketler arası Kalkınma ve İşbirliği Derneği (UKİD) tarafından ilgilileriyle buluşturulan Osmanlı Dönemi’nde Gora- Arşiv Dokümanları ve Defterlerde kitabı işte bu değerli sorulara ve bölgenin tarihine ışık tutuyor. Eser, UKİD İdare Konseyi Lideri Av. Zeki Çalışkan’ın proje yöneticiliğinde, Prof. Dr. Dündar Alikılıç ve Doç. Dr. Mehmet Topal’ın katkılarıyla, Dr. A. Latif Armağan’ın editörlüğünde hazırlanmış. Uzm. Süreyya Atilla Sağlamçubukcu, Uzm. Erdinç Şahin, Uzm. Doğan Koçer, Uzm. Nedim Pakırdağ, Dr. Saffet Çalışkan da hazırlayanlardan.
GORA NERESİ VE NEDEN KIYMETLİ?
Gora, Kosova Devleti’nin Prizren kazasında yer alıyor. Bu bölgede yaşayan ve bugün kendini Türk olarak kabul eden insanların tarihi ise farklı bağlamlarda devam eden tartışmalara mevzu oluyor. Elimizdeki eser tüm arşiv evraklarıyla bu sorundaki kıymetli ayrıntılara mercek tutuyor.
BİRİNCİL KAYNAKLAR BİR ARADA
Eserin giriş kısmında literatür bilgileri bedellendiriliyor. Balkan, Kosova ve Gora tarihi irdeleniyor. Birinci kısımda ise arşiv dokümanları yer alıyor. Üçüncü kısımda de nüfus defterlerine yer verilerek bölgenin demografik yapısı gözler önüne seriliyor. Yapıtın Gora bölgesine dair birincil kaynakları ortaya koyan kapsamlı bir birinci çalışma olma özelliği taşıdığını da ekleyelim.
KUMAN-PEÇENEK TÜRKLERİNİN BAKİYELERİ
Kitabın içinde de yer alan ve araştırmacıların, uzmanların ilgisini çekecek arşiv dokümanlarının kıymeti çok büyük. Zira bölgede hayatını sürdüren Goralıların Kuman-Peçenek Türklerinin bakiyeleri olduğuna dair kanaatleri güçlendiriyor. Şahıs ve folklorik isimlerde geçen Türkçe söz zenginliği, kadim geleneklere bağlılıkları, aile damgaları, desen ve musiki geçmişleri bu kanaati güçlendiren ayrıntılardan. Örneğin 19. yüzyılın ortalarında yazılan nüfus kayıtlarında Gora insanlarının bugün Anadolu’da bile kullanılmayan Türkçe isimler kullandığı görülüyor. Bu dokümanlar de Osmanlı arşivleri, nüfus defterleri, literatür taramaları üzere araştırmalarla elde edilmiş. Bölge insanın epey bağlı oldukları gelenek ve görenekler de yeniden bu taraftaki kanıları dayanaklar vaziyette.
SARI SALTUK’LA BAŞLAYAN İSLAMLAŞMA
Bölge tarihine bakıldığında Gora’yı anlamak için Kavimler Göçü’ne kadar geriye dönük bir okuma yapmamız gerektiği anlaşılıyor. 350-400’lü yıllardan itibaren Hunların Avrupa’ya yanlışsız hareketlendiği, Avrupa kavimlerinin de yer değiştirdiğini biliyoruz. Yapıtta de tabir edildiği üzere, Slavlar Arnavutluk ve Makedonya’ya geçerek bu bölgede hakim olurken, Peçenekler, Uzlar, Kumanlar’ın da Balkanlar’a dağıldığı ve Osmanlı’dan evvel bölgeyi mesken edindikleri tarihi kayıtlara yer tutuyor. Yeniden uzmanlar, Selçuklar vaktinde Sarı Saltuk’un da tesiriyle bir kısım Türklerin evvel Dobruca’ya yerleşip, burada bulunan Peçenek, Kuman, Uz ve Bulgar bakiyesi Hristiyan Türklerle karıştığını ve Makedonya tarafında yeni yerleşimler kurduğunu söylüyor. Bu kadim göçlerin bakiyesi olan Pomak, Torbeş ve Goralıların, Rum ve Slav baskılarına karşın kültürel varlıklarını bugüne kadar sürdürebildikleri görülüyor. Sarı Saltuk ile başlayan İslamlaşma sürecinin bölgede 15. yüzyılda başladığı ve 20. yüzyıla kadar süratle devam ettiği görülüyor. Son olarak eklemeliyiz ki tüm bu evrakların ortaya çıkardığı gerçekler Gora’nın geleceğini de şekillendirecek güce sahip.
Kadim Türk Runik yazısı
Onlarca türbesi var
Sarı Saltuk (1297-98), Osmanlılar’dan evvel Balkanlar’a giderek bölgenin İslamlaşmasını sağlar. Bugün hem Anadolu’da hem de Rumeli’de çok sayıda türbesi bulunur. Gerçek mezarının ise kendisinin de yaşadığı Romanya’daki Babadağ’da olduğu kestirim edilir. Babadağ isminin de Sarı Saltuk’tan aldığını söyleyen araştırmacılar var.