Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu ile İstanbul Sanayi Odası (İSO) Meclis üyeleri ortasında yaşanan krediye ulaşılamaması ve kredilerle döviz alınıp stoklanması üzerinden çıkan tartışma TL cinsi ticari kredilerin nereye kullanıldığına yönelik sorunu tekrar gündem taşıdı.
Bankacılık dalı kaynakları yüksek enflasyon ve kurdaki hareketler nedeniyle kredilerin büyük bir kısmının işletme sermayesi muhtaçlığına yönlendirildiğine dikkat çekti. Kaynaklar Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bilgileri bir kısmı ile de döviz kredisi borçlarının kapatıldığına işaret ediyor. BDDK haftalık datalarından yapılan hesaba nazaran her 100 liralık TL cinsi ticari kredinin yaklaşık 30 lirası döviz kredisi borcuna aktarılmış durumda.
TL cinsi ticari kredilerin büyüklüğü 2 trilyon 698 milyar
Bankacılık dalı kaynakları yüzde 14 siyaset faizi uygulanırken döviz kurları ve yüzde 80’e dayanan enflasyonun ticari işletmeleri mali varlıklarını muhafazaya yönlendiriyor. Dünya gazetesinde Şebnem Turhan’ın haberine nazaran TL cinsi ticari kredi faizleri de haziranda artan makroihtiyati tedbirler öncesine kadar yüzde 20’ler düzeyinde seyrediyordu. Bu da ticari işletmelere TL cinsi krediyi ucuz maliyetle alma imkanı tanıyordu. Kaynaklar bu ucuz kredi imkanının da döviz yükümlülüğünü azaltmak ve kur dalgalanmalarına karşı daha sağlam durabilmeye yönlendirildiğine dikkat çekti.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu bilgilerine nazaran yılbaşından bu yana TL ticari krediler 851.8 milyar lira arttı. 31 Aralık 2021 itibariyle bankacılık bölümünün TL cinsi ticari kredi büyüklüğü 1 trilyon 846 milyar 763 milyon lira düzeyindeydi. 22 Temmuz itibariyle nominal yüzde 46,1’lik artışla TL cinsi ticari kredilerin büyüklüğü 2 trilyon 698 milyar 605 milyon liraya yükseldi. Yılbaşında haftalık TL ticari kredi hacmindeki artış ortalama 14 milyar lira düzeyinde olurken şubat ayı ile birlikte artış hızlandı.
Ticari kredi faizleri şubatta yüzde 5’ten fazla düştü
Ocak ayında Merkez Bankası datalarına nazaran ortalama yüzde 25-26 düzeyinde olan TL cinsi ticari kredi faizleri şubat ile birlikte düşüşe geçti ve martın birinci haftasında yüzde 20’nin de altına geriledi. Bu devirde haftalık TL cinsi ticari kredi büyümesi 40 milyar liranın üzerine geldi. Mayıs ayında da TL cinsi ticari kredi faizleri tarafını üst çevirse de yüzde .. geçen enflasyona karşın yüzde 21-24 düzeylerinde kaldı. Ve ticari işletmeler yüksek enflasyonda TL ticari kredi faizlerinin düşük maliyetinden yararlandı. Mayıs ve haziranda 40 milyar dolardan daha yüksek haftalık artışlar da yaşandı ve BDDK ile Merkez Bankası’nın makroihtiyati tedbirlerle getirdiği nakdî sıkılaştırma hem TL cinsi ticari kredi faizlerini yüzde 30’a gerçek hareketlendirdi hem de haftalık artışları tekrar 20 milyar liranın altına çekti. 22 Temmuz itibariyle TL cinsi ticari kredi faizleri kurumsal kredi kartları hariç yüzde 31,33 ile son 3.5 yılın tepesinde bulunuyor.
TL ticari kredi faizi düşük iken döviz kredisi borcu azaldı
Aynı periyotta BDDK datalarına nazaran hukukî bireylerin döviz kredisi borcu ise geriledi. Yılbaşından bu yana döviz kredilerindeki düşüş 14.5 milyar doları olurken bilhassa TL ticari kredilerin yüksek hacimli arttığı mayısta döviz kredisi borçlarının en süratli azaldığı devir oldu. 31 Aralık 2021 itibariyle hukuksal bireylerin döviz kredisi borcu 156 milyar 607 milyon dolar düzeyindeydi.
22 Temmuz itibariyle bu sayı 142 milyar 111 milyon dolara indi. Yani 14 milyar 496 milyon dolarlık azalma yaşandı. Döviz kredilerini ödemeyi ve müdahil olamadıkları yüksek enflasyon ortamında kur riskini azaltmayı hedefleyen hukukî bireylerin döviz kredisinde dünün dolar/TL kuruna nazaran yaklaşık 260 milyar liralık bir düşüş yaşandı.
TL kredileri 61.8 milyar arttığı döviz borçları 2.2 milyar dolar azaldı
TL cinsi ticari kredilerde tıpkı devirde yaşanan 851 milyar 842 milyon liralık artış göz önüne alındığında kabaca TL cinsi ticari kredilerin yüzde 30,5’inin döviz kredilerinin geri ödemesinde kullanıldığı söylenebilir.
Özellikle TL cinsi ticari kredi faizinin düşük ve TL cinsi ticari kredinin haftalık kullanımının hayli yüksek olduğu nisan ve mayıs aylarında hukukî bireylerin döviz kredisindeki haftalık azalma da yüksek seyretti. TL cinsi ticari kredinin bir haftada 61.8 milyar lira arttığı 29 Nisan haftasında döviz kredilerinde de 2.2 milyar dolarlık düşüş görüldü.
Reel dal yurtdışı borcunu da kapatma çabasında
Merkez Bankası bilgileri finans dışı özel bölümün yurtdışı kredi borçlarında da azalma olduğunu ortaya koyuyor. Mayıs itibariyle finans dışı özel bölümün yurtdışından sağladığı toplam kredi borcu 904 milyon 122 bin dolar geriledi. Ve Aralık 2021’deki 98 milyar 165 milyon 843 bin dolar düzeyinden 97 milyar 261 milyon 720 bin dolara indi. Düşüş ise uzun vadeli kredi borcundaki 1 milyar 40 milyon 316 bin dolarlık azalmadan kaynaklandı. Finans dışı özel dalın yurtdışından sağladığı kısa vadeli kredi borcu mayıs itibariyle yılsonuna nazaran 136 milyon 194 bin dolar yükseldi.