Namık Durukan
Suriye’de savaşın bitirilmesi maksadıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Suriye rejimi Başkanı Beşar Esad’a yaptığı görüşme teklifi, Rusya’nın teşebbüsleri ile olumlu istikamette ilerliyor. Görüşmenin gerçekleşmesi için Türk silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) Suriye’den çekilmesini talep eden Şam idaresi, talebinde geri adım atarak, ön şart olmaktan çıkardı. Millî Savunma Bakanı Yaşar Güler, Esad’ın açıklamasını olumlu olarak değerlendirmesi iki ülke ortasında kapanmak üzere olan diyalog kapısını tekrar araladı. Olağanlaşma sürecini ileriye taşımak için Türkiye ile Suriye rejimi ortasında yakında bir toplantı yapılacağı açıklandı.
Suriye’de 2011 yılında başlayan ve 13 yıldır aralıksız devam eden iç savaşın bitirilmesi maksadıyla Ankara’nın Şam’la görüşme talebine yönelik teşebbüs, Rusya’nın rejim üzerinde baskısını arttırması ile olumlu tarafta ilerliyor. Daha evvel TSK’nın Suriye’den çekilmesini “Ön koşul” olarak öne süren Şam rejimi, geri adım atarak tavır değiştirdi.
25 Ağustos’ta Suriye Halk Meclisi’nde yaptığı konuşmada Türkiye ile olağanlaşma sürecine ait tonunu yumuşatan Beşar Esad, görüşmelere ön şartsız olarak yeşil ışık yaktı. Ankara ile üst seviyede müzakerelere başlamak için Türkiye’nin Suriye topraklarında askerlerini çekme zaruriliği olmadığını tabir eden Esad, Türkiye’nin Suriye’nin egemenliğini garanti altına alması kapsamında gelecekteki müzakerelerin belirlenmesi için yol haritası imzalanmasını talep etti.
Esad’ın olumlu iletisi akabinde BBC’ye açıklama yapan Suriye rejiminin eski Türkiye Büyükelçisi Nidal Kabalan, Türk kuvvetlerinin Suriye’den çekilmesinin “normalleşmenin ön koşulu değil, müzakerelerin sonucu” olduğunu açıklayarak, Ankara ile Şam ortasındaki olağanlaşma eforlarına ait olumlu gelişmeler yaşandığını aktardı.
Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Suriyeli mevkidaşı Faysal Mikdad ile kişisel tanışıklığı olduğunu, bakanların da birbirini tanıdığını bildiğini söyleyen Kabalan, önümüzdeki süreçte karşılıklı adımların atılması durumunda dışişleri bakanları düzeyinde bir görüşme beklediğini belirtti.
“Şam, Ankara’dan çekilme taahhüdü istiyor”
Esad’ın TSK’nın, Suriye’den çekilmesinin Ankara ile müzakerelerin yapılması için bir ön şart olmadığı istikametindeki açıklamasının, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın son açıklamalarına cevap olduğunu vurgulayan Kabalan, şöyle konuştu:
“Buna, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Suriye ile ilgilerin olağanlaşması konusunda istekli olduklarını söz eden son açıklamalarının neden olduğunu düşünüyorum. Rus ve Iraklı arabulucular tarafından iletilen iletiler da Türk Cumhurbaşkanı’nın bu hususta önemli olduğu yönündeydi. Devlet Başkanı Esad’ın bu açıklamalara (Erdoğan’ın açıklamaları) karşılık verdiğini düşünüyorum. Cumhurbaşkanı’nın birkaç gün evvel Şam’daki Halk Meclisi’nde yaptığı konuşmada vurguladığı konu, Türk güçlerinin Suriye’den çekilmesinin bir ön şart değil müzakerelerin bir sonucu olması gerektiği fakat bu türlü bir çekilme için Türkiye’nin bölgesel ve milletlerarası garantörlerle sağlam bir taahhütte bulunması gerektiğidir.”
“Sahada ordu dışında silahlı güç kalmayacak”
14 yıllık süreçte gelinen evrede Suriye’nin önceliğinin artık değiştiğini belirten Kabalan, ordu dışında hiçbir silahlı gücü alanda kabul etmediklerini ve tam denetimin hedeflendiğini söyledi. Kuzeydoğu Suriye’yi denetim eden Kürt kümesi PYD/DSG’yi, “Ayrılıkçı oluşum hayali müzakere konusu değil” sözleri ile eleştiren Kabalan, “Suriye’nin hiçbir modülü Kürtlere ya da öteki bir etnik kökene verilmeyecektir. Mahallî idare hususlarında, kamu ve sivil hizmet üzere kimi bahislerde işbirliği yapmak için müzakere edebiliriz. Suriye’nin rastgele bir yerinde rastgele bir ayrılıkçı oluşum hayalinin bu toplantılar sırasında büsbütün ortadan kaldırıldığına inanıyorum. Bu bir müzakere konusu değil” dedi.
“Bazı silahlı kümeler Libya yahut öteki bir Afrika ülkesine gönderilebilir”
Suriye rejimine muhalif silahlı kümelerin ne olacağına yönelik soruyu da yanıtlayan Kabalan, kimilerinin öteki ülkelere gönderilmesi konusunda bir mutabakata varıldığını sav ederek şöyle devam etti:
“Bunlar terörist kümeler. Amerikalılar, Türkler, Katarlılar ve öbürleri tarafından verilmiş silahlardan oluşan cephanelikleri var. Münasebetiyle bu terörist kümelerle uğraş etmek zorundayız. Türk ve Suriyeli yetkililer ortasında bu kümelerin Libya ve birtakım Afrika ülkeleri üzere öteki yerlere nakledileceklerine dair bir muahedeye varıldığına ya da en azından bir mutabakata varıldığına inanıyorum. Bunu reddeden kümelerin ise ortadan kaldırılması gerekecek. Terör hareketi gerçekleştirmemiş olanlarsa muhtemelen Suriye ordusuna entegre edilebilir. Benimkisi bir bilgi değil bir izlenim ancak geçmişte Dera’da bu yaşandı. Bulundukları ya da faaliyet göstermek istedikleri bölgelerde, belli bir rolle Suriye ordusuna entegre edilebilirler.”
“Mutabakata varılan tek mesele”
Kürt sorununun bölgeyi tehdit eden bir sıkıntı olduğuna dikkat çeken Kabalan, “İran etkileniyor, Irak etkileniyor, Türkiye etkileniyor ve muhakkak Suriye de birtakım Kürt kümelerin ayrılıkçı planlarından etkileniyor. Bu sıkıntı muhtemelen İran, Türkiye, Irak ve Suriye ortasında bu dört ülkenin toprak bütünlüğüne ziyan verecek bölgesel bir Kürt devletinin kurulmasını engellemek üzere mutabakata varılan tek meseledir” diye konuştu.
Rejimin kimi talepleri
Kabalan, olağanlaşma sürecinde Suriye’nin gündemindeki kimi taleplere ait başlıkları ise şöyle sıraladı:
“Türk askerlerinin Suriye’den çekilmesi, İdlib ve Halep kırsalındaki silahlı kümelere verilen dayanağın sona erdirilmesi, terörist kümelerin ortadan kaldırılması ve bu kümelerin denetimindeki yerlerin Suriye devletine periyodu, stratejik M4 ve M5 karayollarında Suriye denetiminin sağlanması, hudut kapılarının açılması, Suriye’ye uygulanan yaptırımların kaldırılmasında Ankara’nın yardımı, mültecilerin dönüşü…”
“Çok yakın gelecekte yapılacak”
Ankara ile Şam ortasındaki yakınlaşmanın mimarlarından olan Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov, iki ülke ortasındaki olağanlaşma çarkını döndürmek için yakın vakitte bir toplantı için planlama yaptıklarını açıkladı. Daha evvel şiddetli bir süreç sonrası yapılan toplantılardan sonuç alınamadığını aktaran Lavrov, “Suriye hükümeti olağanlaşma sürecinin devam ettirilmesinin Türk kuvvetlerinin Suriye’den çekilmesine ait prosedürlerin belirlenmesini gerektirdiğine inandığından, ilerleme konusunda anlaşamasak da görüşmeler yararlı oldu. Türklere gelince, onlar da buna hazırız fakat şimdi belli bir kriter üzerinde mutabakata varılmadı. Artık yeni bir toplantıya hazırlanmanın gerekli olduğunu düşünüyoruz. Çok yakın gelecekte yapılacağından eminim. Şam ve Ankara’daki ortaklarımız ortasındaki bağların normalleştirilmesiyle hiç elbet ilgileniyoruz” diye konuştu.
Türkiye’nin talepleri:
Dışişleri Bakanlığı kaynaklarında dayandırılan bilgiye nazaran ise Türkiye, Suriye ile alakaların 2011 öncesine dönmesi için dört koşu önü sürüyor. Bu şartlar şöyle tabir ediliyor:
“Suriye’nin toprak bütünlüğünü ve birliğini koruma etmek üzere terör ögelerinden arındırılması; Suriye’nin kendi halkıyla, kendi halkının legal talep ve beklentileri temelinde 2254 sayılı BM Güvenlik Kurulu kararı çerçevesinde gerçek bir ulusal uzlaşı sağlaması; Bununla irtibatlı olarak inançlı ve onurlu geri dönüşler için gerekli şartların oluşturulması; İnsani yardımların kesintisiz biçimde sürmesi.”