Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı, 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanların emekliliği hak etme şartlarının değiştirilmesiyle ortaya çıkan emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) konusunu gündemine aldı. Sorunun tahlili için farklı formülleri masaya yatıran Bakanlığın, yıl sonuna yanlışsız çalışmasını tamamlaması bekleniyor.
1- EYT SORUNU NASIL ORTAYA ÇIKTI VE DAHA EVVEL EMEKLİLİK KAİDELERİ NASILDI?
1999 yılında yürürlükte olan 506 Sayılı Toplumsal Sigortalar Kanununa 4447 sayılı Kanunla eklenen süreksiz 81’inci unsurun (B) bendi ile 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanların emekliliği hak etme şartları değiştirildi. Bu tarihten sonra emekliliğe hak kazanmak için sigortalılık mühleti ve prim gün sayısının yanında, yaş şartı da aranmaya başlandı.
Değişiklikten evvel, emekliliğe hak kazanabilmek için sigortalılık müddeti ve prim gün sayısındaki şartların karşılanması yetiyordu. Değişiklik öncesinde bayanlarda 20, erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık müddeti ve 5000 gün şartını yerine getirenler emekli olabiliyordu.
2- 1999’DAKİ DEĞİŞİKLİK EMEKLİLİK ŞARTLARINI NASIL ETKİLEDİ?
1 Temmuz 1994’te birinci kere sigortalı olarak çalışmaya başlayan 1 Ocak 1972 doğumlu erkek personel, çalışmaya başladığı devirde yürürlükteki 506 sayılı Toplumsal Sigortalar Kanununa nazaran 25 yıl sigortalılık müddetini ve 5000 prim gününü tamamladığında emekli olabiliyordu. Yani bu emekçi 25 yıllık sigortalılık mühletini tamamladığı 1 Temmuz 2019’da 5000 prim günü varsa yaş şartı aranmadığı için 47 yaşında emekli olabilecekti.
1999’daki değişikliğin akabinde tıpkı personel, çalışmaya birinci sefer 1 Temmuz 1994’te başladığı için 25 yıl sigortalılık müddeti, 55 yaş ve 5750 gün prim ödeme şartını yerine getirdiğinde emekli olabilme hakkı kazanabilir duruma geldi. Yani kanun değişikliği ile bu emekçinin emekliliği 8 yıl ötelendiği üzere 750 gün de fazladan prim ödemesi istendi.
3- MEVCUT ŞARTLARDA NASIL EMEKLİ OLUNUYOR?
1 Ekim 2008’de yürürlüğe giren 5510 sayılı Toplumsal Sigortaları ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu ile emeklilik yaşı kademeli olarak yükseltilirken, prim ödeme gün sayısı emekçilerde (SSK) 7200, esnaf ve çiftçilerde (Bağ-Kur) ise 9000’e çıkartıldı. Kanun yürürlüğe girdiğinde bayanlarda 58, erkeklerde 60 olan emeklilik yaşı kademeli olarak yükselmekte ve 2048 yılında bayan ve erkek sigortalı ayrımı yapılmadan 65 yaşa yükselecek.
Örneğin birinci sefer çalışmaya Ağustos 2022’de başlayacak bir kişi, hiç orta vermeden 7200 gün çalışması halinde prim şartını Ağustos 2042’de yerine getirecek. Ağustos 2042’de prim şartını yerine getiren erkek sigortalı 64 yaşında, bayan sigortalı ise 62 yaşında emekli olacak.
4- EYT’LİLER NE İSTİYOR, SORUN YAŞAYAN KAÇ KİŞİ?
Emeklilikte yaşa takılanlar, emeklilik şartlarında 1999’da yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesini, yaş kaidesi aranmadan, sigortalılık mühleti ve prim günü şartlarını sağlayıp emekli olmayı talep ediyor.
Nisan 2022 prestijiyle Toplumsal Güvenlik Kurumu’na (SGK) kayıtlı 4/a (SSK) kapsamında 16 milyon 406 bin, 4/b (Bağ-Kur) kapsamında 3 milyon 32 bin sigortalı bulunuyor.
Tahminlere nazaran, 4/a ve 4/b olmak üzere toplam 19 milyon 726 bin sigortalıdan yaklaşık 5-6 milyonu EYT sorunu yaşıyor.
5- EYT KONUSUNDA HÜKÜMETİN HALİ NE, MUHTEMEL TAHLİL TEKLİFLERİ NELER?
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, EYT’lilerin durumuyla ilgili birinci olarak 4 Temmuz’da “Türkiye’nin her sorunu çözülmesi gereken evrak olarak önümüzde duruyor. Bu, önümüzdeki belgelerden, çözülecek şeylerden biri.” açıklamasını yapmıştı.
Bakan Alim’in bu sözleri EYT’lileri umutlandırırken, kamuoyu EYT sıkıntısıyla ilgili somut adımlar beklemeye başladı. Sonraki süreçte, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde, EYT’lilerin durumuyla ilgili çalışma kümesi oluşturuldu.
Kamuoyunda, 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanlarda istenen yaş şartının kademeli olarak düşürülmesi, aylıklarda makul oranda kesinti yapılarak emeklilik tarihinin öne çekilmesi, erkeklerde 9000, bayanlarda 7200 prim gün sayısını yerine getirenlerde yaş şartının aranmaması üzere senaryolar konuşuluyor.
Bu husustaki düzenlemenin yıl sonunda netleşmesi, 2023 yılının birinci ayları prestijiyle yasalaşması bekleniyor.