Bacak venlerinin içindeki kapakların bozulup geri kaçırmaları,‘Kronik Venöz Hastalık-CVD’ denen bir damar hastalığını doğurur. Bu hastalık, evvel bacaklarda 1-5mm çapında istenmeyen damarların oluşumuna yol açar. Akabinde da ayak bileklerinde çorap izinin bariz olarak kendini göstermesi; kızarıklık-kahverengi-beyaz renk değişiklikleri; yaraların gelişimi ile ‘Kronik Venöz Yetersizlik-CVI’ denilen ileri safhaya ulaşır. Bu süreçte görülen tüm belirtilere genel olarak ‘varis’ adı verilir.
Varis genetik bir hastalık mıdır?
Variste genetik faktörler çok değerli lakin yalnızca genetik faktörler değil ömür şartları da varis oluşumunda tesirlidir. İstatistikler gösteriyor ki anne babasında varis olmayan bireylerin bacaklarında varis oluşma oranı yüzde 20 civarında. Ailede yani anne babada varis görüldüğü vakit bu oran artıyor. Ebeveynlerin yalnızca birinde varis sorunu varsa onların kız çocuklarında görülme oranı yüzde 60, erkek çocuklarında görülme oranı yüzde 20 olarak dikkat çekiyor. Şayet anne babanın her ikisinde de varis varsa çocuklarında cinsiyetinden bağımsız olarak yüzde 90 oranında tıpkı sorun ortaya çıkıyor.
Kadınlarda erkeklere oranla daha mı fazla görülüyor?
Varislerin erkekler ve bayanlar ortasındaki dağılımına bakacak olursak her 3 varisli bireyin 2’si bayan, 1’i erkek olarak oranlanıyor. Günümüzde yalnızca bayanlar ortasında bir oranlama yapılacak olursa 10 bayandan 7’si varis sorunu yaşıyor. Bu sayı tüm sıhhat meseleleri içindeki yeri değerlendirildiğinde de hayli yüksek bir rakamsal data. Bayanlardaki hormonal oynamalar, geçirilen gebelikler ve yapılan doğumlar (ve yapılan doğum sayısı), doğum denetim haplarının kullanılması, bayanlarda bu sorunun daha sık görülmesine yol açıyor.
Varis hangi yaş kümesinde daha çok görülür?
Bu bir yaşlı hastalığı değil. Çocuk yaşlarda da varis görülebiliyor. Lakin oran verecek olursak 50 yaşın altındaki bireylerde varis görülme oranı %25, 60 yaşın üzerinde varis görülme oranı ise % 46 civarında.
Hastalığın tanısı nasıl konmalı?
Söz konusu olan bir damar hastalığıdır. Bu nedenle de kesinlikle bu mevzuda uzmanlaşmış bir kalp damar cerrahı tarafından hastanın yakınmaları sorgulanmalı, muayenesi gerçekleştirilmeli. Hastalığın şiddetini (hafif-orta-ileri) ve hangi damarlardan kaynaklandığını net olarak belirlemek için ‘venöz ultrasonografi-doppler’ incelemesi, yatarak ve ayaktayken yapılmalı. Altta yatan orta-ileri sorun varsa, açıklığa kavuşturmadan ve onların tedavisine öncelik vermeden yalnızca bacaklarda görsel olarak farkedilen damarların ortadan kaldırılması, eksik tedaviyi doğurur.
Hangi durumlarda ameliyat gerekli?
Bacaklarınızda aşağıdakilerden bir yahut birkaç tanesi var ise varislerinizde tıbbi tedavi gerekir:
Damar belirginleşmeleri: Bacaklarda 5mm yahut daha kalın, spagetti makarna üzere imaj veren, kıvrıntılı ve her an içlerinde pıhtı oluşabilecek damarlarlar gelişmiş olabilir.
Bacak ağrısı: Kötü kan dolanımı, komşu yapı ve organları bozabilir. Sabahtan akşama yanlışsız artan; ayak tabanından bacağa yayılan; hareketsizken, bilhassa de gece yatağa girince ‘bacakları oynatma, yorgandan dışarı çıkartma arzusu‘ halinde kendini gösteren bacak ağrılarını doğurabilir.
Bacak şişliği: Kötü sirkülasyonun öbür bir göstergesidir. Bacaklardaki kirli kanın kalbe ve akciğerlere temizlenmek üzere pompalanma işinde sorun oluştuğunda görülür. Diz altında, daha da sık olarak bileklerde görülür. ‘Çorap izinin kalması’ ilk alarm çanı olabilir.
Cilt değişiklikleri: Bacaklardaki varisler kendi hallerine tedavi edilmeden bırakıldıklarında ve hastalığın ilerlediği durumlarda karşımıza çıkarlar. Bunlar, bileğe yakın bölgede, kaşıntılı kızarıklıklar, kahverengiye çalan renk değişiklikleri, 2-3 ay geçmeyen yaralar biçiminde kendini gösterebilir.
Varisi önlemenin yolları var mı?
Varisi ‘önleyici’ hiçbir formül yoktur. Zira ister yaşam-çalışma şartlarımız, ister gebelik üzere harika bir olay, isterse birtakım hastalıklar yahut kullanımı kaçınılmaz olan birtakım ilaçlar hayatımızın bir modülü olacaktır. Hepsinden kıymetlisi, aileden olan genetik geçiş en somut nedendir. Venöz yetmezlik ve varisler, bir ileri yaş hastalığı değildir. Çocukluktan yaşlılığa her periyotta görülebilirler. Daima topuklu ayakkabı, dar pantalon giymekten, uzun periyodik güneş banyoları-sıcaktan kaçınmak; ‘anneanne çorabı’ diye bilinen eski varis çoraplarının yerine geliştirilen, kolay giyilebilen, bacağın havalanmasını bozmayan, estetik görünümlü ‘kademeli basınçlı çorapları’ kullanmak, sorunun karşımıza daha geç devirde çıkmasını sağlayabilir.
Varis tedavisindeki son yenilikler neler?
EVTA tekniği şu an hastaya konforlu bir tedavi seçeneği sunuyor. İster radyofrekans isterse lazer gücü kullanılsın, ‘ince plastik boru’ olarak tanımlanabilecek bir kateter aracılığı ile varis gelişmiş hasta ven’in (toplardamar) içine ‘cerrahi dışı yöntemle’ ısı uygulanmaktadır. Dikiş gerektiren hiçbir kesi yapılmamaktadır. Görüntüleme altında amaca yöneltilen ısı, ven duvarını etkilemekte, damar büzüşüp kendi üzerine kapanmaktadır. Devre dışında kalan bu damar, beden tarafından 8-12 ay içinde emilip yok olmaktadır. Teşebbüs yaklaşık 9-17 dakika sürmektedir. Yolun başarısı yüzde 80-90 ortasında değişmektedir.
Tekrarlama riski var mı?
Klasik varis ameliyatlarından vazgeçilmesinin en kıymetli nedenlerinden biri, ameliyatı takip eden 5 yıl içinde, sorunun tekrar etme bahtı yüzde 40-70 olmasıdır. EVTA sistemi sonrasında ise, birebir oran, yüzde 9-14’tür. Bacaktaki kılcallar ise, kişinin risk faktörlerine nazaran öbür yerlerde tekrarlayabilir ve aşikâr ortalarla kozmetik tedaviyi gerektirebilir.
Bu rahatsızlık için hayati tehlikeden kelam edilebilir mi?
Venöz yetmezlik, kendi haline bırakıldığında, bacak damarlarında pıhtı oluşumuna taban hazırlayabilir. Böylesine bir pıhtı, ister bacağımızın en iç kısımlarında yer alan ana damarlarda (derin venöz trombüs-DVT), isterse daha yüzeyel damarlarda olsun, bulunduğu yerinden kopacak olursa, birinci ulaşacağı maksat akciğerlerdir. Buna pulmoner emboli (akciğer içinde pıhtı) ismi verilir. Pulmoner emboli, çok önemli bir tablo olup yaşamsal risk yaratır.