Türkiye Gazeteciler Sendikası, Meclis’in birinci gündemi yer alan ve “dezenformasyonla gayret yasası” olarak bilinen, kamuoyunda ise ‘sansür yasası’ olarak isimlendirilen kanun teklifinin geri çekilmesi için Mecliste bulunan beş siyasi partinin 14 Meclis Küme Başkanvekiline dilekçe gönderdi. PTT Genel Merkezi önüne gelen gazeteciler, dilekçeyi göndermeden evvel açıklama yaptı.
‘GÖRÜŞMELER BTK’YA VERİLECEK’
Basın Kanunu’nda yapılacak değişikliğin geri çekilmesini isteyen gazeteciler, PTT İstanbul Genel Merkezi önünde açıklama yaptı. Burada konuşan TGS İstanbul Şube Lideri Banu Tuna, “dezenformasyonla çabayı, değil sansürü artırmak üzere hazırlandığı anlaşılan kanun teklifinin 2022 boyunca yapılan tüm itirazlara karşın, yasama yılı başlar başlamaz meclis gündemine geldiğini” söyledi.
“Türkiye seçime giderken, ‘dezenformasyonla mücadele’ ismi altında ısrarla gündeme getirilen lakin gazeteciliğe baskıdan ve medyayı cezalandırmaktan öteki hedefi olmayan bu teklifin geri çekilmesini istiyoruz” sözlerini kullanan Tuna, “Basın meslek örgütlerine sorulmadan, iktidar tarafından tek taraflı hazırlanan bu yasa teklifi kabul edilirse, palavra olduğu tez edilen bir haber nedeniyle gazeteciye üç yıl mahpus cezası verilebilecek, toplumsal medyada eleştirel paylaşım yapan yurttaşlar dezenformasyonla suçlanabilecek. Paylaşılan içeriğin yanlışsız olup olmadığına ise iktidar karar verecek. Yasa bu hâliyle geçerse hayatımızda neler değişecek, özetleyelim: Toplumsal medya cendereye alınacak, anlık iletileşme uygulamaları bundan sonra görüşmelere ait bilgileri BTK’ya verecek” dedi.
‘GAZETECİLERİN BASIN KARTI TAŞIMASININ HİÇBİR MANASI KALMAYACAK’
Yasanın Mecliste onaylanması halinde gazetecilerin basın kartı taşımasının hiçbir manası kalmayacağına dikkat çeken Tuna, nedenini ise şöyle açıkladı: “Çünkü dernek ve vakıf yöneticilerinin basın kartı alabilmesi için medya alanında faaliyet göstermesi kâfi olacak. Basın İlân Kurumu, gazetelere ve internet haber sitelerine hem para hem ceza veren bir kurum olarak geniş yetkilerle donatılacak. Tıpkı, televizyon ve radyolar üzerinde kılıcını sallayan RTÜK üzere yazılı ve dijital medyanın eli sopalı polisi hâline gelecek. BTK ile BİK, basılı ve dijital medyanın yanı sıra toplumsal medya ile Whatsapp üzere haberleşme uygulamalarını da çok sıkı bir kontrol ve ceza tehdidi altına alacak. Kullanıcı bilgilerini vermek ya da cürüm işlediği öne sürülen hesaplarla ilgili süreç yapmak üzere ağır yükümlülükleri kabul etmeyen toplumsal medya şirketlerinin bant genişliği yüzde 95 oranında daraltılacak, bu türlü olunca hepimizin her gün kullandığı bu uygulamalar çalışmayacak. Mahallî gazetelerin ana hayat kaynağı olan resmi ilân gelirinin yüzde 75’i buharlaşacak, matbaalar çalışamaz hâle gelecek. Hasılı yaklaşan seçimler öncesinde, devlet kurumları halkın tüm haber kaynaklarını bir ahtapot üzere saracak, isterse sıkıştırıp boğacak, isterse gevşetecek.”
‘DAHA FAZLA DEMOKRASİYE GEREKSİNİMİMİZ VAR’
“Biz gazeteciler yasa teklifinin her unsurunu didik didik incelediklerini” belirten Tuna, “Topluma karşı sorumluluğumuz gereği bir kere daha hem yasa yapıcıları hem kamuoyunu uyarıyoruz. Bu yasa bu hâliyle geçerse ülkemizde basın, tabir ve haberleşme özgürlüğü kalmayacak. İtirazlarımızı Meclis’te lisana getirirken ‘Tartışmalı bu unsurları muğlaklıktan uzak olacak halde tekrar düzenleyelim’ dedik, dinlemediler. Artık tarihimizde görülmemiş seviyede ağır bir söz özgürlüğü pürüzüyle karşı karşıyayız. Bu yasa tüm topluma ve bu toplumun bir kesimi olan gazeteci ve yayıncılara çok ağır otosansür, sansür, ceza, kontrol ve işini yapamama tehdidi getirmektedir. Bu sansürü kabul etmeyeceğiz, okurlarımızla, bölümle ve meslektaşlarımızla bu yasanın geri çekilmesi için çaba edeceğiz. Bugün buradan TBMM’de kümesi bulunan partilerin küme başkanvekillerine kanun teklifini geri çekmeleri için son sefer davet yapıyoruz.
Sansüre değil daha fazla demokrasiye gereksinimimiz var” dedi.
TGS’in 6 şubesi, 5 siyasi partinin 14 küme başkanvekiline hitaben yazılan dilekçeyi, Mustafa Elitaş, Uzman Ünal, Bülent Turan, Muhammet Emin Akbaşoğlu, Yılmaz Tunç, Özgür Özel, Engin Atay, Engin Özkoç, Meral Danış Beştaş, Hakkı Saruhan Oluç, Erkan Akçay, Muhammed Levent Bülbül, Dursun Müsavat Dervişoğlu ve Erhan Usta’ya gönderdi.
TGS’nin bugün gönderdiği dilekçe şöyle:
“Sayın Küme Başkanvekili,
Bildiğiniz üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Konseyi gündeminde “Dezenformasyon Yasası” olarak bilinen 2/4471 temel numaralı “Basın Kanunu ve Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” görüşülecek.
Türkiye Gazeteciler Sendikası üyeleri olarak kaleme aldığımız bu mektupla bu teklifin sakıncalarını, Anayasa’ya karşıtlığını bir sefer daha sizlere açıklamak ve basın meslek örgütleri yok sayılarak yapılan bu düzenlemelerin neden geri çekilmesi gerektiğini anlatmak istiyoruz.
Bu teklif, bizi sessiz ve nefessiz bırakmak niyetinde bir sansür düzenlemesidir.
Öncelikle her ne kadar teklifle internet medyasında çalışan gazetecilerin yıllardır çabaladığımız yasal talepleri tesis ediliyormuş üzere görünse de bu hakların gerisine eklenen tehlikelerin şuurunda olduğumuzu vurgulamak isteriz.
Teklifin 29. unsuruyla Türk Ceza Kanunu’na 217/A hususu olarak eklenmesi planlanan “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” cürmü muğlaktır, subjektif değerlendirmelere açıktır. Vakte, bireylere ve şartlara bağlı olarak her uygulamacı tarafından farklı yorumlanması olası bu düzenlemeyle, sadece gazeteciler değil tüm toplum önemli bir cezai tehdit ile karşı karşıya bırakılmakta, söz ve basın özgürlüğü yok edilmektedir.
Teklifin 4, 5 ve 7. hususları ile Basın İlan Kurumu’nun yetkileri yasal desteği olmadığı halde genişletilmektedir. Beyanname toplama yetkisi merkezileşirken, Basın İlan Kurumu’na, yayın durdurma ve internet haber sitesi vasfının olmadığının tespiti talebiyle mahkemeye başvurma, internet haber sitesinin resmi ilanın kesilmesi ile çalışanların basın kartının iptaline giden bir sürecin başlatılmasına yol açacak genişlikte yetkiler verilmektedir. Bu yetkiler ile donatılan Basın İlan Kurumu, her iktidarın baskı aracı haline gelecektir.
Teklifin 9. unsuruyla Basın Kanunu’nun 26. hususundaki dava açma mühletleri internet haber siteleri için “habere ait hata ihbarının yapıldığı tarihten itibaren” başlatılmak istenmektedir. Meğer birebir unsurda basılmış yapıtların Cumhuriyet Başsavcılıklarına teslim edildiği tarihten itibaren dava açma mühleti başlatılmaktadır. Bu durum internet basınının belgisiz müddetle dava tehdidi ile karşı karşıya kalmasına neden olacaktır.
Teklifin 14. ve 19. unsurlarıyla Basın Kartı Komisyonu’nun denetimi büsbütün İrtibat Başkanlığı’na verilerek, komitenin yapısı büsbütün antidemokratik hale getirilmiştir. Basın Kartı Komisyonu’nun gazetecilerden oluşması gerekirken basın meslek örgütleri azınlık hale getirilmiş, kararları etkisiz kılınmıştır. Basın kartını, basın meslek örgütleri vermelidir.
Teklifin 15. unsuruyla Basın İlan Kurumu tarafından belirlenen Basın Ahlâk Asıllarına karşıtlık halinde basın kartlarının iptal edilebileceği düzenlemesi Basın Kanuna eklenmiştir. Fakat Basın Ahlak Temelleri, Anayasa Mahkemesi tarafından da tespit edildiği üzere Basın İlan Kurumu’na “sınırları meçhul yol sunan kurallar zinciridir”. Bu nedenle Sendikamız, Türkiye Gazeteciler Sendikası tarafından Danıştay’da dava açılmıştır. Gazetecilerin basın kartı iptal şartlarının Basın İlan Kurumu keyfiliğine terk edilemez.
Teklifin 24. hususuyla gazetecilerin fiili hizmet müddeti artırımı yeniden basın kartı sahibi olmak kuralına bağlanmıştır. Halbuki Danıştay ve yönetim mahkemelerinin kesin kararlarına nazaran basın kartı, sadece gazetecilik mesleğini kolaylaştıran resmi bir kimlik dokümanıdır. Bu kart, mecburî bir kimlik kartı değildir. İrtibat Başkanlığı ve SGK datalarına nazaran Türkiye’deki basın mensuplarının yarıdan fazlasının basın kartı yoktur. Bu nedenle gazetecilerin en kıymetli toplumsal güvenlik hakkı olan fiili hizmet mühleti artırımı, basın kartı koşuluna bağlanmamalıdır. Bununla bir arada yıllar evvel kapsam dışı bırakılan matbaacıların fiili hizmet mühleti artırımı kapsamına alınması gerekmektedir.
Teklifle internete sansürün dozu artıran ve toplumsal ağ sağlayıcılara müdahale kolaylaştıran değişiklikler içermektedir. Teklifin 31. hususuyla 5651 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikle Erişim Sağlayıcıları Birliği’nin yetkileri ortasına internette içerik engellenmesi dışında içerik çıkarılması yetkisi de eklenmiştir.
Teklifin 34. hususuyla toplumsal ağ sağlayıcılarının temsilci atama kaideleri ağırlaştırılmıştır ve yaptırımlar sıkılaştırılmıştır. Temsilciye ortalarında TCK m. 217/A “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma suçu”nun da bulunduğu bir dizi katalog kabahatin kelam konusu olduğu hallede faillere ulaşmak için gerekli olan bilgileri sağlanması yükümlüğü getirilmiştir. Bilgilerin verilmemesi halinde ise toplumsal ağ sağlayıcının bant genişliğinin %90 a kadar daraltılması yani sitenin bir manada erişime kapatılmasının önü açılmıştır. Ayrıyeten 5651 Kanun kapsamında Erişim Sağlayıcıları Birliği Lideri tarafından verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının gereğinin yerine getirilmemesi halinde, toplumsal ağ sağlayıcıya altı aya kadar reklam verilmesi, yeni mukavele kurulması ve buna ait para transferi yapılması yasaklanıyor. Bu yaptırımların yanında içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının yerine getirilmesine kadar toplumsal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin evvel %50 oranında devamında da %90 oranında daraltılması mümkün hale getirilmiştir.
Son olarak Elektronik Haberleşme Kanunu’nda yapılan değişikliklerle Whatsapp, Telegram ve gibisi şebekeye bağlı olmaksızın haberleşme hizmeti sunan platformlara temsilci atama sorumluluğu yüklenmiş. Bu yükümlülüklere uymamaları halinde ise BTK tarafından internet trafiği bant genişliğinin %95’ine kadar daraltılmasına yahut ilgili uygulama yahut internet sitesine erişimin engellenmesine Kurum tarafından karar verilmesine kadar bir dizi yaptırım öngörülmüştür.
Söz konusu teklif Anayasa’ya terstir.
• Anayasa’nın 2. hususuna nazaran, Türkiye Cumhuriyeti, insan haklarına saygılı, demokratik bir hukuk devletidir.
• Anayasa’nın 6. hususuna nazaran, devletin üç erkinden biri olan yasamanın temel gaye ve misyonu, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişinin temel hak ve hürriyetlerini, toplumsal hukuk devleti ve adalet prensipleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve toplumsal pürüzleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli kuralları hazırlamaya çalışmaktır.
• Anayasa’nın 25. hususuna nazaran, “Herkes, fikir ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne sebep ve emelle olursa olsun kimse, …. fikir ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.”
• Anayasa’nın 26. unsuruna nazaran, “Herkes, niyet ve kanaatlerini kelam, yazı, fotoğraf yahut öbür yollarla tek başına yahut toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber yahut fikir almak ya da vermek özgürlüğünü de kapsar. Bu fıkra kararı, radyo, televizyon, sinema yahut gibisi yollarla yapılan yayımların müsaade sistemine bağlanmasına pürüz değildir.”
• Anayasa’nın 28. hususuna nazaran,“ Basın hürdür, sansür edilemez.” ve ”Devlet, basın ve haber alma hürriyetlerini sağlayacak önlemleri alır.”
Başta da dediğimiz üzere bu teklif, bizi sessiz ve nefessiz bırakmak niyetindedir. Cumhuriyet tarihinin en ağır sansür düzenlemelerinden biridir. Basını yok etme teşebbüsüdür.
Seçime sekiz aydan az vakit kalmışken basını tek sesliliğe mahkûm etme ve halkın haber alma hakkını yok eden bu teklifle seçim güvenliği ve demokrasi yok edilmektedir.
Bu nedenle biz basın mensupları, bir kez daha ve daha yüksek sesle, “Basına Sansüre Hayır’” diyoruz. Kelam konusu sansür teklifinin geri çekilmesinin kümenizin Anayasal sorumluluğu olduğunu hatırlatıyoruz.”